Prawidłowa struktura środków finansowych, właściwy poziom płynności finansowej, a także dostęp do źródeł finansowania, to główne problemy każdego przedsiębiorstwa. Każda firma posługuje się w trakcie swojej działalności zarówno kapitałem własnym, jak i kapitałem obcym, udostępnianym na ściśle określony czas. Ten ostatni powinien uzupełniać kapitał własny, przyczyniając się do zwiększenia jego wydajności. Czym jednak tak naprawdę są te kapitały? Skąd czerpać środki na rozwój przedsiębiorstwa?

Kapitały własne

Kapitał własny to wartość środków gospodarczych wnoszonych przez właścicieli w formie pieniężnej lub w formie rzeczowej, a także środków wygospodarowanych przez przedsiębiorstwo w toku działalności. W przypadku tego rodzaju finansowania, podmiot wnoszący kapitał, staje się współwłaścicielem lub właścicielem danego podmiotu, czyli uzyskuje prawa władcze, dzięki którym może mieć realny wpływ na losy firmy.

Kapitał własny pozawala na zabezpieczenie przed ryzykiem, większą swobodę przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych oraz większą niezależność we wszystkich sferach działalności. Często jest on podstawowym źródłem finansowania, pozostającym do dyspozycji firmy bezterminowo, stanowi jednocześnie zabezpieczenie dla aktualnych i potencjalnych wierzycieli firmy. Dlatego też wielkość kapitałów własnych powinna kształtować się na poziomie umożliwiającym rozszerzenie działalności inwestycyjnej, podjęcie prac rozwojowych lub zaciągnięcie kredytu.

Biorąc pod uwagę sposób tworzenia kapitałów własnych, można je podzielić na kapitały powierzone oraz kapitały samofinansowania. Pierwszy rodzaj tych kapitałów, czyli kapitał powierzony, określany jest również mianem kapitału podstawowego lub zakładowego. Pochodzi on z wkładów pieniężnych lub rzeczowych właściciela jednostki gospodarczej i może ulegać zmianie w wyniku dodatkowego wyposażenia jednostki w składniki majątku, wypuszczenia dodatkowej emisji akcji czy przyjęcia nowych wspólników itp. Do źródeł kapitałów samofinansowania należy natomiast zaliczyć:

• realizację przychodów ze sprzedaży usług;
• osiągnięty zysk netto zatrzymany do dyspozycji przedsiębiorstwa, który może być wykorzystany na zakup wyposażenia (co zwiększa wartość aktywów firmy);
• odpisy umorzeniowe, które mogą być wykorzystane na inwestycje nowe lub odtworzeniowe. Rozmiary tego źródła uzależnione są przede wszystkim od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa oraz od stosowanych metod ustalania odpisów amortyzacyjnych;
• przekształcenia w strukturze aktywów polegają głównie na sprzedaży zbędnych składników, które nie są efektywnie wykorzystywane, nie mają wpływu na jego zdolności produkcyjne i ogólnie prawidłowe funkcjonowanie;
• przekształcenia w strukturze kapitałów polegają na uwalnianiu kapitału przez przyspieszenie rotacji majątku obrotowego czy rozwiązywanych rezerw celowych.

Warto pamiętać, że kapitał samofinansowania jest jednocześnie kapitałem rezerwowym, z którego w pierwszej kolejności pokrywa się straty.

Obce źródła finansowania

Kapitały własne mają ograniczone rozmiary w stosunku do zapotrzebowania przedsiębiorstwa na środki pieniężne niezbędne do prowadzenia działalności. Dlatego też, w finansowaniu działalności bieżącej i inwestycyjnej, istotny jest udział kapitałów obcych. Pozyskanie kapitałów z zewnątrz ma wiele zalet, do których zalicza się m.in. następujące:

• w miarę nieograniczona swoboda dysponowania kapitałem;
• odsetki od kapitału obcego zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym;
• zaangażowanie kapitału obcego przynosi zysk, kiedy koszty jego wykorzystania są niższe od dochodu uzyskanego z jego zaangażowania.

Wśród wad należy natomiast wymienić m.in. konieczność terminowej spłaty przypadających na dany okres rat wraz z należnymi odsetkami (niezależnie od tego, czy przedsiębiorstwo przynosi zyski czy straty.

Finansowanie obce może przyjąć różne formy w zależności od tego, na co będą wykorzystane środki: czy na działalność bieżącą czy na działalność inwestycyjną. Do najczęściej występujących form finansowania obcego należą:

• kredyty bankowe – przedmiotem kredytu mogą być m.in. przedsięwzięcia rozwojowe o charakterze inwestycyjnym, zapasy, należności za wykonane roboty, dostawy i usługi, a także wymagalne zobowiązania z różnych tytułów (występujące w sytuacji przejściowego braku środków pieniężnych). Cechą kredytu jest to, że stanowi on źródło finansowania działalności przedsiębiorstwa: zewnętrzne, celowe, zwrotne i odpłatne;
• leasing – przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się nabyć rzecz na warunkach określonych w tej umowie i oddać ją korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez oznaczony czas. Na podstawie tej umowy, korzystający zobowiązany jest zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne;
• factoring – to forma finansowania kontraktów krótkoterminowych polegająca na nabywaniu wierzytelności handlowych przez wyspecjalizowane instytucje factoringowe (faktorów). Tradycyjna forma factoringu ma na celu zabezpieczenie przedsiębiorstwa przed utratą wierzytelności. Faktoring nie jest kredytem, nie powoduje powstania zadłużenia, stwarza natomiast możliwość wyeliminowania „złych” długów, wpływając tym samym na kształt rachunku wyników. Przedsiębiorstwa korzystające z factoringu osiągają płynność finansową, ponieważ ich faktury natychmiast zamieniane są na gotówkę, zaś skrócony cykl oczekiwania na należność powoduje oszczędności odsetkowe. Z usług tych korzystają najczęściej przedsiębiorstwa transportowe, hurtownie itd.;
• forfaiting – polega on na zakupie krótko- i średnioterminowych wierzytelności z tytułu eksportu przez nabywcę wierzytelności z wyłączeniem prawa regresu (z wyłączeniem prawa dochodzenia sum zapłaconych przez inną osobę) w stosunku do odstępującego wierzytelności, który zwykle jest eksporterem;
• franchising – system zbytu umożliwiający dystrybucję towarów, usług i technologii, polegający na ścisłej współpracy dwóch niezależnych pod względem prawnym finansowym przedsiębiorstw: franchisingodawcy i franchisingobiorcy. Ten pierwszy udziela temu drugiemu prawa do korzystania ze swojego znaku i sposobu prowadzenia biznesu. Zaletą franchisingu jest m.in. obniżenie ryzyka dla nowo powstałych przedsiębiorstw (renoma), a także obniżenie kosztów związanych z promocją i reklamą. Do wad należą: ograniczenie prawa własności, opłaty franchisingowe (opłata wstępna, opłaty okresowe, udział w finansowaniu reklamy). W przedsięwzięciach franchisingowych zasilanie aktywami niematerialnymi (prawo używania znaków firmowych renomowanych towarów i firm, sprzedaż tych towarów itd.) można traktować jako formę powiększania majątku przedsiębiorstwa (kapitału).

Źródłem dochodów generowanych przez firmę jest jej majątek. Musi być on jednak w jakiś sposób finansowany. Przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z danej formy finansowania warto przeprowadzić analizę opłacalności skorzystania z powyższych źródeł finansowania, biorąc pod uwagę ich wady i zalety.

Źródło:

Jarocka E.: Finanse. Wykład I, Difin, Warszawa 2001 r.,

Machała R.: Praktyczne zarządzanie finansami firmy, PWN, Warszawa 2004 r.